Η αναπνοή

Breath is the bridge which connects life to consciousness, which unites your body to your thoughts.” “Breathing in, I calm body and mind. Breathing out, I smile. Dwelling in the present moment I know this is the only moment.

Thich Nhat Hanh

Πόσο υπέροχο δώρο είναι η αναπνοή… Παίρνουμε περίπου 20.000 αναπνοές την ημέρα, και όμως πόσο λίγα γνωρίζουμε για την πιο θεμελιώδη και σημαντική βιολογική λειτουργία μας; Αναπνέουμε από το στόμα ή από τη μύτη; Βαθιά ή ρηχά; Γρήγορα η αργά; Με παύσεις ή συνεχόμενα; Από το δεξί ή το αριστερό ρουθούνι; Τι συμβαίνει αν ελέγξουμε την αναπνοή;

Ίσως το βασικότερο στοιχείο που μας διαφεύγει σε σχέση με την αναπνοή είναι το πόσο πολύ οι αναπνευστικές μας συνήθειες επηρεάζουν σχεδόν όλες τις λειτουργίες του σώματος μας… Tον καρδιακό παλμό, την αρτηριακή πίεση, τη θερμοκρασία, το σωματικό βάρος, το νευρικό, ενδοκρινικό, ανοσοποιητικό, πεπτικό και κυκλοφορικό σύστημα, τη σεξουαλική λειτουργία, την υγεία των οστών, των μυών και των οργάνων μας, την συναισθηματική διαχείριση, τη μνήμη και τη διαύγεια, το στρες, την αιμάτωση του εγκεφάλου, την ανάπτυξη των εγκεφαλικών κυττάρων… Eίναι τόσο ισχυρή που επηρεάζει μέχρι και τη δομή του προσώπου μας. Επιστήμονες υπολογίζουν ότι το 90% των ανθρώπων δεν αναπνέει σωστά, γεγονός που είτε προκαλεί, είτε επιβαρύνει πλήθος χρόνιων ασθενειών. Η αναπνοή έχει τόσο βαθιά επίδραση στον οργανισμό που υπάρχουν πλέον πολυάριθμες μελέτες οι οποίες ορίζουν την χωρητικότητα των πνευμόνων (και όχι τους γενετικούς παράγοντες, την διατροφή, την άσκηση κλπ), σαν τον βασικότερο δείκτη μακροζωίας.

Σύμφωνα με τη γιόγκα, η prana (ζωτική ενέργεια) είναι η ενσωματωμένη δύναμη μέσα στην αναπνοή και στο σώμα. Oι σχετικές τεχνικές ονομάζονται pranayama, ή αλλιώς τεχνικές ‘πρανικής χωρητικότητας’. Η αναπνοή είναι κάτι πολύ περισσότερο από μία απλή ανταλλαγή αερίων. Πέρα από τις σωματικές, συναισθηματικές, νοητικές και ενεργειακές επιδράσεις που έχει, διοχετεύει λεπτή ενέργεια και σε βαθύτερα στρώματα της ύπαρξης μας, αφυπνίζοντας την αντίληψη τους και μεταφέροντας μας σε βαθύτερες καταστάσεις συνειδητότητας. Δεν είναι τυχαίο που η λέξη αναπνοή σε πολλές αρχαίες παραδόσεις συγχέεται με την λέξη πνεύμα (στα ελληνικά πνεύμα-πνεύμονες, στα λατινικά Spiritus -αναπνοή/πνεύμα κλπ).

Εκεί, στη σύνδεση με την αναπνοή, μπορεί να μοιάζει πως δεν υπάρχει τίποτα, και ταυτόχρονα, πως υπάρχουν τα πάντα. Πάνω της ξαποσταίνει η παρούσα στιγμή, τόσο παροδική, και όμως τόσο αιώνια…

Διαβάστε περισσότερα παρακάτω:

Τι θα μπορούσε να πρωτοπεί κανείς για αυτήν την υπέροχη διαδικασία της αναπνοής….

Σε ένα φυσικό επίπεδο, κάθε φορά που εισπνέουμε, οξυγόνο προσλαμβάνεται από την ατμόσφαιρα προς τους πνεύμονες και μέσα από το αίμα διαχέεται προς τα κύτταρα όπου και γίνεται η ‘εσωτερική αναπνοή’. Αντίστοιχα, διοξείδιο του άνθρακα αποβάλλεται με κάθε εκπνοή από τα κύτταρα για να μεταφερθεί μέσα από το αίμα πίσω στους πνεύμονες και να αποβληθεί με την εξωτερική αναπνοή. Ο βασικός μυς της αναπνοής είναι το διάφραγμα το οποίο χωρίζει τα όργανα του θώρακα (πνεύμονες και καρδιά) από τα πεπτικά όργανα στην κοιλιά (στομάχι, συκώτι, κλπ). Ο Leslie Kaminoff  δίνει ένα πολύ ωραίο ορισμό για την αναπνοή:

η αναπνοή είναι η διαδικασία με την οποία προσλαμβάνουμε και αποβάλλουμε αέρα από τους πνεύμονες και προκαλείται από την τρισδιάστατη αλλαγή της κοιλιακής και της θωρακικής κοιλότητας.

Για τον Kaminoff, η αναπνοή δεν είναι παρά η αλλαγή των χώρων μέσα στο σώμα, και συγκεκριμένα, του σχήματος του θώρακα και της κοιλιάς: με κάθε εισπνοή, το διάφραγμα συστέλλεται και κατεβαίνει σπρώχνοντας τα όργανα της κοιλιάς. Σαν αποτέλεσμα, κοιλιά και θώρακας διευρύνονται προς κάθε κατεύθυνση. Με τον όγκο του θώρακα να αυξάνεται, η πίεση στους πνεύμονες πέφτει σε σχέση με την ατμοσφαιρική πίεση έξω από το σώμα και έτσι, αέρας μπαίνει μέσα μας. Αυτό έχει ένα πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα: Όσο και αν το βιώνουμε με αυτόν τον τρόπο, ΕΜΕΙΣ ΔΕΝ ΤΡΑΒΑΜΕ ΑΕΡΑ. Η δύναμη η οποία σπρώχνει τον αέρα μέσα στο σώμα μας είναι έξω από εμάς. Εμείς το μόνο που κάνουμε είναι χώρο, και το το σύμπαν είναι αυτό που τον γεμίζει. Κάντε αν θέλετε μία παύση από την οθόνη και δοκιμάστε να αναπνεύσετε με αυτή την προσέγγιση, δείτε πόσο διαφορετική μπορεί να είναι η αντίληψη της αναπνοής και κυρίως, η σχέση σας με τον χώρο έξω.

Η αυθόρμητη/φυσική αναπνοή

Κατά μέσο όρο και ανάλογα την σωματική και ψυχολογική μας κατάσταση, παίρνουμε 15-20 αναπνοές το λεπτό αλλά πόσο συνειδητοί είμαστε για έστω και μία από αυτές? Η αναπνοή είναι ένας “λεπταίσθητος” καθρέφτης κάθε νευρικής και νοητικής μας δραστηριότητας: η ακανόνιστη αναπνοή συνήθως φανερώνει ένταση. Στο άγχος η αναπνοή είναι ρηχή και γρήγορη, στο θυμό είναι κοντή και ισχυρή, στην λύπη είναι άρρυθμη και λαχανιασμένη» (Swami Niranjan). Αντίστοιχα, η ίδια η παρατήρηση της φυσικής αναπνοής, πέρα από την πληροφορία που μας δίνει, κάνει την αναπνοή να αλλάξει και να σταθεροποιηθεί. Αυτό αλλάζει με την σειρά του την εσωτερική μας κατάσταση και είναι ένα εκπληκτικό εργαλείο διαλογισμού αλλά και νοητικού και συναισθηματικού μετασχηματισμού.

Συνειδητός έλεγχος αναπνοής και pranayama 

Σε αντίθεση με μία απλή φυσική αναπνοή που εμπεριέχει περίπου 0.5 λίτρα αέρα, η ζωτική χωρητικότητα των πνευμόνων μας (ο συνολικός όγκος αέρα δηλαδή που μπορεί κάποιος να εισπνεύσει με μία βαθιά εισπνοή) είναι περίπου 5 λίτρα, κάτι που μας δίχνει πόσο μακριά είμαστε ανά πάσα στιγμή από το δυναμικό μας. Μέσα από την pranayama, την πρακτική της γιόγκα που χρησιμοποιεί ασκήσεις αναπνοής για την διεύρυνση της ζωτικής μας ενέργειας, εκπαιδεύουμε το νευρικό και το αναπνευστικό μας σύστημα, αλλάζοντας τον ρυθμό, το βάθος και την ποιότητα της αναπνοής και αυξάνοντας την χωρητικότητα των πνευμόνων. Χωρίς καν να μπούμε σε πολύπλοκες ασκήσεις αναπνοής ή κρατήματα, έρευνες έχουν δείξει αυτό που οι γιόγκις ανακάλυψαν διαισθητικά και εμπειρικά χιλιάδες χρόνια πριν, το πόσο ευεργετική μπορεί να είναι η αργή κοιλιακή αναπνοή: μειώνει τους παλμούς της καρδιάς και την πίεση του αίματος, επιτρέπει περισσότερο χρόνο για την καλύτερη ανταλλαγή αερίων, βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος και κατά συνέπεια την λειτουργία στα όργανα που βρίσκονται κοντά στο διάφραγμα (συκώτι, στομάχι, πάγκρεας, πνεύμονες, σπλήνα κλπ), καθαρίζει τα ενεργειακά κανάλια, βοηθάει στην καλύτερη ροή της πράνα μέσα στο σώμα κ.α. Πιο σημαντικά, ενεργοποιεί την λειτουργία του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος, μειώνει το στρες, επηρεάζει τα επίπεδα ορμονών όπως οι ενδορφίνες φέρνοντας ταυτόχρονα αλλαγές και στην συναισθηματική μας κατάσταση. Όλα αυτά και πολλά άλλα οφέλη καθιστούν την άσκηση της αναπνοής απίστευτα θεραπευτική.

Αναπνοή και νους

Σύμφωνα με τον Patanjali η γιόγκα ορίζεται σαν «ο έλεγχος των διακυμάνσεων του νου». Όμως, έχουμε σίγουρα βιώσει όλοι την δυσκολία του να ελέγξεις ξαφνικά το μυαλό σου και αυτό ήταν πολύ ξεκάθαρο στους πρώτους Hatha yogis. Τρέχει ‘σαν αγριεμένος πίθηκος’ ασταμάτητα μέσα στον λαβύρινθό του, κάνοντας ατελείωτους συνειρμούς. Το μυαλό στριφογυρίζει πάντα στο μέλλον ή στο παρελθόν και με αυτό το εσωτερικό περιβάλλον, περνάμε όλοι μας τη ζωή χάνοντας το τώρα. Ο μόνος τρόπος να κυριαρχήσουμε πάνω στο νου, είναι να τον σταθεροποιήσουμε και η καλύτερη άγκυρα είναι η αναπνοή: είναι πάντα εκεί, σαν τον πιο πιστό σύντροφο να μας προσφέρει κάτι να πιαστούμε, ένα σταθερό καταφύγιο ώστε να μην φεύγουμε αλλού. Με την άσκηση και την παρατήρηση της αναπνοής, όλο το σύστημα σωματικά και νοητικά αρχίζει να ελέγχεται.

Όταν η αναπνοή (prana) είναι ασταθής, ο νους περιπλανιέται. Αλλά όταν η αναπνοή μετριάζεται, σταθεροποιείται και ο νους. (Hatha Yoga Pradipika 2:2).

Με το εσωτερικό περιβάλλον να ησυχάζει, ο νους γίνεται ευαίσθητος στα λεπτότερα επίπεδα της ύπαρξής μας. Δεν είναι τυχαίο που η λέξη αναπνοή σε πολλές αρχαίες παραδόσεις συγχέεται με την λέξη πνεύμα (στα ελληνικά πνεύμα-πνεύμονες, στα λατινικά Spiritus -αναπνοή/πνεύμα κλπ). Η άσκηση με την αναπνοή είναι ένα υπέροχο ταξίδι. Μπορεί να μας συνδέσει με πολύ βαθιές πτυχές του εαυτού μας και από μόνη της να λειτουργήσει εκστατικά  και διαλογιστικά.