Το δέρμα μας
Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος… Πόσο συχνά το αισθανόμαστε στ’ αλήθεια; Αυτή η λεπτή, ολόσωμη, ζωντανή στολή που φοράμε από την πρώτη μας ανάσα μέχρι την τελευταία. Κλείστε τα μάτια και δοκιμάστε να το νιώσετε: ένα περίβλημα που μας ορίζει, μας συγκρατεί, μας προστατεύει και —κυρίως— μας αγγίζει.
Το δέρμα είναι η επιφάνειά μας, ο φρουρός μας, η γέφυρα με τον έξω κόσμο. Είναι το πρώτο που αγγίζει ένα φιλί, το πρώτο που ματώνει όταν πέσουμε, το πρώτο που ριγεί όταν φυσήξει. Ανασαίνει μαζί μας, διαστέλλεται και συσπάται, θερμαίνεται και δροσίζεται — μια εύπλαστη μεμβράνη που δεν είναι ποτέ πραγματικά "ήσυχη".
Ζυγίζει έως και 7 κιλά. Αν μπορούσαμε να το ξεδιπλώσουμε, θα κάλυπτε περίπου 2 τετραγωνικά μέτρα — ένα μικρό χαλάκι από σάρκα και αίσθηση. Στα βλέφαρα είναι πιο λεπτό κι από χαρτί, ενώ στις φτέρνες παχύ και στιβαρό, σαν να έχει φτιαχτεί για να μας κρατάει όρθιους απέναντι στη βαρύτητα.
Κάθε στιγμή, αντιλαμβάνεται αμέτρητα ερεθίσματα — η θερμοκρασία, η πίεση, η υγρασία, το άγγιγμα. Το δέρμα είναι γεμάτο αισθητήρες· είναι κυριολεκτικά ο εγκέφαλός μας προς τα έξω. Ένα πολύπλοκο δίκτυο νευρικών απολήξεων μεταφράζει σε νόημα ό,τι μας ακουμπά. Ακόμα και το πιο ελαφρύ χάδι ξεσηκώνει χημικές αντιδράσεις — η ωκυτοκίνη απελευθερώνεται, η καρδιά μαλακώνει, το σώμα θυμάται.
Το εξωτερικό του στρώμα, η επιδερμίδα, αποτελείται από νεκρά κύτταρα. Αυτή είναι η ειρωνεία της ομορφιάς: ό,τι βλέπουμε, ό,τι μακιγιάρουμε, ό,τι θαυμάζουμε στον καθρέφτη, είναι ήδη νεκρό. Κάθε λεπτό χάνουμε περίπου 30.000 με 40.000 από αυτά. Όπως λέει ο Bill Bryson, σε έναν χρόνο έχουμε αφήσει πίσω μας γύρω στο ένα κιλό παλιού εαυτού — κυριολεκτικά. Μια σιωπηλή απόδειξη της παροδικότητας και της ανανέωσης.
"Η εξωτερική πλευρά της επιδερμίδας αποτελείται αποκλειστικά από νεκρά κύτταρα. Η σκέψη είναι μάλλον συγκλονιστική ότι όλα όσα σας κάνουν χαριτωμένους είναι νεκρά. Εκεί που το σώμα μας συναντά τον αέρα, είμαστε όλοι πτώματα. Αυτά τα κύτταρα της εξωτερικής στιβάδας του δέρματος αντικαθίστανται κάθε μήνα. Χάνουμε χωρίς σχεδόν να μας νοιάζει, πάνω από 1 εκατομμύριο κομμάτια κάθε ώρα. Γλιστρήστε το δάχτυλό σας σε ένα σκονισμένο ράφι και η γραμμή που κάνετε έχει απομακρύνει κομμάτια του πρώην εαυτού σας. Γινόμαστε σκόνη, σιωπηλά και ανελέητα". Bill Bryson
Μα πέρα από το βιολογικό του μεγαλείο, υπάρχει και κάτι άλλο: η ψυχολογική του διάσταση. Το δέρμα μας είναι ο τρόπος με τον οποίο "νιώθουμε" την ύπαρξή μας. Η αφή είναι η πρώτη αίσθηση που αναπτύσσουμε ως βρέφη — πριν δούμε, πριν ακούσουμε, πριν καταλάβουμε — και είναι και η τελευταία που χάνεται πριν τον θάνατο. Όταν μας αγγίζουν, δεν νιώθει μόνο το δέρμα. Νιώθουμε εμείς.
Το πώς νιώθουμε το δέρμα μας, επηρεάζει το πώς νιώθουμε τον εαυτό μας. Όταν μας κοιτάζουν, όταν ιδρώνουμε από άγχος, όταν κοκκινίζουμε από ντροπή, το δέρμα μας αντιδρά και ταυτόχρονα αποκαλύπτει κάτι βαθύτερο. Είναι σαν ένας καθρέφτης των συναισθημάτων μας. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές ψυχικές διαταραχές εκδηλώνονται και πάνω του με δερματικά συμπτώματα— εξανθήματα, ευαισθησίες, φαγούρα. Το δέρμα γίνεται καθρέφτης ψυχικών καταστάσεων. Δεν είναι μόνο φραγμός ανάμεσα στο σώμα μας και τον κόσμο· είναι και σημείο συνάντησης του μέσα μας με το έξω.
Το δέρμα μας δεν είναι απλά περίβλημα· είναι μια ήσυχη γλώσσα. Κι αν σκύψουμε να την ακούσουμε, μπορεί να μας πει πράγματα που η σκέψη δεν προλαβαίνει να καταλάβει. Και αν μπορούσαμε να εφαρμόσουμε αυτό το επίπεδο ζωντάνιας και παρατήρησης σε αυτά τα λίγα εκατοστά μίας στρώσης μας, πόσο πλούσια θα ήταν η εμπειρία της κάθε στιγμής αν μπορούσαμε, με την ίδια ένταση, να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας όλο…